We gaan naar 35 JSF's en wie weet, een parlementair onderzoek.
Let goed op wat het regeerakkoord over de Joint Strike Fighter zegt, wat de Algemene Rekenkamer er onlangs over schreef, en wat er verder zoal omheen gebeurt.
Eerst stond in het rapport van de Rekenkamer dat nu uit het project stappen te duur is. Maar erin blijven ook, en al helemaal als de luchtmacht aan het oorspronkelijke aantal van 85 wil vasthouden. Nu vooruit, dat aantal was ooit geprikt omdat het mooi in het beschikbare investeringsbudget paste, dus je kon er Ruttiaans mee aan de knoppen draaien. Maar, schrijft de Rekenkamer, met 68 kom je er ook niet. Te duur, als je de onderhoudskosten er ook nog bij optelt. Dan zakken we naar 56 straaljagers, was de volgende optie. Kunnen we ook nog mee uit de voeten, zei ex-minister Hans Hillen tegen de onderzoekers van de Rekenkamer. En binnen het budget, al 'zullen dan wel minder operaties tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd en van minder lange duur'. En ook ten koste van andere investeringsprojecten van Defensie. Dat is een delicaat punt omdat de JSF zich daarmee in de plannen van andere krijgsmachtdelen vreet. Wil de Koninklijke Marine straks haar onderzeeboten op het droge leggen om de JSF van dienst te zijn? Kun je nog wel van een evenwichtige krijgsmacht spreken als je, bij wijze van spreken, een vloot van 60 vliegtuigen hebt maar geen grondtroepen meer om ze vanuit de lucht te beschermen?
De Rekenkamer concludeert - bijna hoofdschuddend - in haar nawoord: 'In zijn reactie maakt de minister duidelijk dat hij vasthoudt aan de JSF als opvolger van de F-16. Volgens hem is de aanschaf van de JSF binnen de begroting van zijn departement (...) inpasbaar als het aantal toestellen omlaag gebracht wordt tot 56 stuks (...) Bij 56 JSF's vergt dat de expliciete aanpassing van de operationele doelstellingen van de krijgsmacht en daarmee van de Nederlandse NAVO-bijdrage.'
Je hoort het ongeloof van de Rekenkamer.
Zelfs aan het aantal van 56 wordt getwijfeld.
Het regeerakkoord neemt die twijfel over. En meer dan dat, let heel goed op de formulering: 'De oorspronkelijke voornemens met betrekking tot de vervanging van de F-16 zijn niet uitvoerbaar zonder aanpassing hiervan of herprioritering binnen het totale Defensiebudget. De minister van Financiën verzoekt de Algemene Rekenkamer een onderzoek in te stellen naar de ontwikkeling van de financiële perspectieven ten aanzien van de aanschaf en exploitatie van de vervanger van de F-16 en de informatievoorziening daarover in de afgelopen periode. De minister van Defensie ontwikkelt, in overleg met de minister van Buitenlandse Zaken en uitgaande van het beschikbare budget, een visie op de krijgsmacht van de toekomst.'
Er staat dus niet dat Defensie nu met die 56 JSF's verder kan. De formateurs vragen ook, ongebruikelijk in een regeerakkoord, om een onderzoek naar de informatievoorziening in de afgelopen periode. Klinkt hier iets van wantrouwen door? Ik zou denken van wel, ergernis zelfs. Afgelopen week kwam ook nog eens een berg antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van de Defensiebegroting 2013 naar buiten. Daar duikt in antwoord 155 ineens het aantal van 35 JSF's op! Daar staat: als de onderhoudskosten van de JSF maar doorstijgen, kun je die uit het aanschafpotje betalen maar dan moet je natuurlijk wel minder vliegtuigen kopen. 'In deze berekeningswijze zouden voor dat bedrag 35 toestellen kunnen worden aangeschaft,' schrijft demissionair minister Hillen.
Dit lagere aantal komt niet voor in het Rekenkamerrapport dus dat voedt de gedachte dat Defensie er wel hééél laat mee op de proppen is gekomen. Te laat, te moeizaam, volgens ingewijden. En aan die 35 moet dus óók een operationele mouw te passen zijn, anders zou je het aantal niet eens noemen. Dat moeten de formateurs op zeker moment in de Stadhouderszaal ook hebben geconcludeerd en ze zullen zich - laten we zeggen licht geërgerd - hebben afgevraagd: waarom horen wij dit nu pas? Vandaar het aangekondigde onderzoek naar de informatievoorziening in de afgelopen periode, vandaar de woorden 'uitgaande van het beschikbare budget', vandaar de opdracht aan de nieuwe bewindsvrouwe Jeanine Hennis om binnen een jaar met een geheel nieuwe toekomstvisie op de krijgsmacht te komen. We gaan naar 35 en wie weet, een parlementair onderzoek.
