[Column Ko Colijn in Vrij Nederland] Waartoe is de NAVO nog op aarde? Toch niet alleen voor vrouwenrechten?
Wie op 8 maart naar de website van de NAVO klikte, kon de indruk krijgen dat hij bij een organisatie terecht was gekomen die strijdt voor vrouwenrechten. Ja, het was Internationale Vrouwendag, dus aanleiding genoeg.
Vurige videofilmpjes over gender equality rolden over het scherm, evenals links naar de lotgevallen van vrouwen in oorlog en plechtige verklaringen van trouw aan VN-resolutie 1325 die de wereld opdraagt om de beklagenswaardige positie van vrouwen in oorlog - en helaas ook daarbuiten - te bestrijden. Sinds vorig jaar kent de NAVO zelfs een speciale vertegenwoordiger Vrouwen, Vrede en Veiligheid in de persoon van Mari Skåre, die op 8 maart zelfs van een 'kernrol' voor de vrouw in het bereiken van vrede sprak.
Geen kwaad woord daarover, maar dit is niet het eerste waar je aan denkt bij de activiteiten van het bondgenootschap. Skåre verklaarde zelfs dat de NAVO steun geeft aan de 'wereldwijde' strijd van vrouwen, en dat is niet mis voor een organisatie die tot nu toe keer op keer benadrukt in militair opzicht niet mondiaal te willen zijn.
Wat wil ze eigenlijk wel zijn? 's Werelds grootste militaire alliantie verkeert op een wel heel delicaat moment in haar bestaan, en je kunt je best afvragen of de Internationale Vrouwendag er niet een beetje met de haren bij gesleept is om het identiteitsprobleem te verhullen. Na de val van de Berlijnse Muur is van een serieuze bedreiging van het Noord-Atlantische (sic) grondgebied eigenlijk geen sprake meer. En de westerse liefde voor militaire interventies buiten dat gebied is na Irak en Afghanistan wel bekoeld. De wereld in verre landen beter maken door de bevolking te beschermen tegen wrede heersers is na Libië ook geen succesnummer gebleken. In Syrië in elk geval geen reprise van deze responsibility to protect.
In 2014 is het in Afghanistan min of meer afgelopen, tegen beter weten in wordt de mission completed verklaard en worden de ransels gepakt; een grote nieuwe opdracht is niet in het verschiet. En zo kan de vraag opkomen wat we nog moeten met de NAVO. Op dierendag zou de NAVO het op kunnen nemen voor verdrukte dieren in een onveilige wereld. Op de biddag voor het gewas zou de speciale vertegenwoordiger voor Groente en Fruit het kunnen opnemen voor gelijkberechtiging van kiwi's en mandarijnen.
Maar een bondgenootschap moet méér.
Twee jaar geleden had de NAVO alle kans om haar bestaansrecht te bewijzen, toen zij zich op een nieuw Strategisch Concept beraadde. Er werd lang vergaderd over de waartoe-zijn-wij-op-aarde-vraag, stippen werden op de horizon gezet, maar heel indrukwekkend was het slotdocument niet. En áls er al sprake is van een bedreiging van de lidstaten, bijvoorbeeld op het cyberslagveld, dan is vooralsnog besloten dat dat buiten de termen van de zelfverdedigingsclausule van het bondgenootschap valt (artikel 5). Daar ligt dus geen automatische rol.
Nu is dit allemaal niet de schuld van het bondgenootschap zelf. Het zijn de lidstaten die de zalige zorgeloosheid hebben uitgeroepen. En dan vooral weer de Europese lidstaten, die een soort pluk-ze-wetgeving op het thema veiligheid hebben losgelaten. Gemiddeld zijn de defensie-uitgaven de afgelopen drie jaar met tien tot vijftien procent gedaald, en de klappen vallen vooral in de investeringen, want meer dan de helft van de defensie-uitgaven wordt besteed aan salarissen en pensioenen, waar nauwelijks iets valt te halen. Nu de VS de blik steeds meer op Azië richt, wordt het voor Europa ook lastiger om mee te liften op de Amerikaanse bagagedrager. Van een 50-50 bondgenootschap is de verhouding VS-Europa de laatste jaren snel afgegleden naar een 70-30 verhouding, wat de interne cohesie er ook niet beter op maakt.
Het is de Amerikanen ook haast niet uit te leggen dat Europa niet meer samen aan defensie doet. Meer dan driekwart van de defensie-uitgaven wordt nationaal besteed door de Europeanen. De EU heeft 27 nationale legers, 23 luchtmachten en 19 marines, bijna elk land koestert zijn eigen wapenindustrie. Europa geeft driemaal zo weinig uit aan defensie als de VS, maar heeft driemaal zoveel grote wapenprogramma's, dus versnippert zijn capaciteit. Solidariteit? Wel op Internationale Vrouwendag.
